Động Nàng Tiên – Một địa danh trong nội dung giáo dục địa phương ở Bắc Kạn

TCGCVN – Trong dịp đi nghiên cứu thực tiễn về nội dung giáo dục địa phương ở tỉnh Bắc Kạn, đoàn cán bộ khoa học của Viện Nghiên cứu hợp tác phát triển giáo dục đã được Sở GD&ĐT sắp xếp cho dự giờ giáo dục địa phương tại các nhà trường phổ thông huyện Na Rì và huyện Ba Bể. Đặc biệt, đoàn đã được dự giờ trải nghiệm thực tiễn Động Nàng Tiên – Một địa danh trong nội dung giáo dục địa phương. Tạp chí Điện tử Giáo chức Việt Nam xin giới thiệu câu chuyện về Động Nàng Tiên qua lời kể của cô giáo La Trần Thùy Trang –Trường THPT Na Rì, Bắc Kạn. Thầy, cô giáo và độc giả có thể tham khảo đây như một phương pháp kể chuyện trong giáo dục địa phương.

Lời kể của cô giáo La Trần Thùy Trang - Trường THPT Na Rì

Quê hương tôi – Na Rì, Bắc Kạn – là mảnh đất yên bình, đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc. Không chỉ nổi tiếng bởi con người chân chất, thân thiện, nơi đây còn sở hữu vẻ đẹp nguyên sơ của núi rừng cùng nhiều danh lam thắng cảnh gắn liền với những truyền thuyết được gìn giữ qua bao thế hệ. Con đường trở về – đèo Áng Toòng – từng được ví như dải lụa của nàng tiên trong lời ca cổ. Tuổi thơ tôi lớn lên cùng những câu chuyện cổ tích từ bà cụ trong dòng họ – người cất giữ kho tàng văn hóa Tày bằng ngôn ngữ mềm mại, mê hoặc như tiếng suối giữa rừng. Tôi thích nghe nhất các câu truyện về Động Nàng Tiên.

Đèo Áng Toòng – con đường đi tới huyện Na Rì.

Ẩn mình giữa núi rừng hùng vĩ, Động Nàng Tiên không chỉ là tuyệt tác địa chất với hệ thống nhũ đá huyền ảo mà còn là nơi lưu giữ những truyền thuyết linh thiêng về tình yêu, lòng thành và phép màu – một di sản tâm linh thiêng liêng của đồng bào Tày vùng cao. Dãy núi bao quanh hang, nhìn từ xa có hình dáng nàng tiên đang nằm ngủ, tóc xõa dài theo triền rừng – người dân gọi là Tiên Sơn. Trong hang giống như được đặt một cỗ máy điều hòa khổng lồ: mùa hè thì mát rượi thậm chí còn se se lạnh, còn mùa đông trong hang lại ấm áp lạ thường – như vòng tay mẹ vỗ về người con xa quê trở lại. Vượt qua hơn 130 bậc đá đỏ, du khách đặt chân vào một thế giới thần thoại: Buồng Cô Tiên – gian đá mềm mại như chốn nghỉ của tiên nữ. Giếng Tiên – hốc nước trong vắt, nơi từng giọt nhũ đá như bầu sữa mẹ nhỏ xuống dòng nước thiêng. Bàn Cờ Tiên – bàn cờ đá dang dở giữa lòng hang, được bao quanh bởi linh vật như kỳ lân, tỳ hưu – nơi truyền rằng tiên nhân từng hạ thế.  Ánh sáng phản chiếu trên nhũ đá và làn gió lạnh thoảng từ lòng núi khiến mỗi bước chân đều mang theo cảm giác linh thiêng, như lạc vào một giấc mơ huyền thoại. Mỗi khi nghĩ về Động Nàng Tiên, trong đầu tôi vẫn vang lên giọng kể mềm mại - bằng tiếng Tày - của Bà cụ về những câu chuyện về mảnh đất thần thoại ấy.

Trời Bắc Kạn vào giữa mùa hè như bốc lửa. Mặt đất nứt nẻ, đồng ruộng khô cằn, cỏ cháy xém, và cả không gian như ngưng lại trong cái nắng gay gắt không dứt. Ở ven một làng nhỏ khuất lưng núi, có đôi vợ chồng trẻ sống hiền lành, chất phác. Cưới nhau gần chục năm mà họ vẫn chưa có con. Một ngày nọ, hai vợ chồng quyết định vào rừng lấy củi và tìm phân dơi – thứ phân quý giá để bón cho vụ rau đông sắp tới. Họ mang theo dao phát, gùi tre, và vài chiếc bánh nếp vợ gói sẵn. Chừng giữa trưa, khi nắng đã đứng bóng, họ tình cờ thấy một cửa hang lớn nằm khuất sau vách đá. Gió từ bên trong phả ra mát rượi, như có dòng suối ngầm nào đang thì thầm kể chuyện. Khi ngồi nghỉ bên cửa hang, họ nhận ra có hàng trăm con dơi bay ra bay vào. Vì tò mò và vì muốn thu thập được nhiều phân dơi hơn, hai vợ chồng quyết định ra ngoài tìm vầu khô chẻ nhỏ và bó thành bó đuốc để soi đường vào trong hang. Ánh sáng đuốc lập lòe dội lên vách đá ẩm, chiếu ra hàng nghìn tia phản quang lấp lánh như có sao rơi trong lòng đất. Họ không ngờ rằng, chuyến đi ấy sẽ dẫn họ vào một hành trình không chỉ có cảnh quan kì thú – mà còn chạm đến một điều thiêng liêng kỳ diệu nhất của đời người. Vừa bước xuống cửa hang, ngay bên trái họ đã nhìn thấy một dải nhũ đá buông xuống như một thác nước bạc hùng vĩ mà mềm mại. Từ cửa hang xuống sâu khoảng hai chục mét, lòng hang rất rộng, vòm đá cao không chạm đầu, men theo vách hang phía tay trái họ phát hiện trong hang động này có những khối đá có hình thù tinh xảo nhìn như những con sư tử.

Trong ánh đuốc lập lòe hai vợ chồng như lạc vào một thế giới huyền ảo, một khối đá cao hiện ra, xung quanh là những nếp đá buông xuống như rèm. Buồng cô Tiên - Tên gọi ấy bật ra như được ai đó đặt từ ngàn xưa, đọng lại trong không khí, lan ra khắp không gian kỳ ảo của lòng hang.

Điều kì lạ là những nhũ đá lớn trên vòm hang có hình thù như bầu sữa mẹ.

Ngay sau “Buồng Cô Tiên”, họ tiến đến một khoảng đá cao hơn, nơi mặt đất bỗng gợn lên thành từng bậc như ruộng bậc thang. Những viền đá uốn lượn, tạo nên những thửa ruộng nhỏ, xếp lớp trật tự. Tuy trời đang giữa mùa khô, nước đã rút đi gần hết, nhưng dấu vết của dòng chảy xưa vẫn còn đó – những vết mài bóng loáng trên đá, những giọt nước nhỏ li ti thấm vào lớp rêu xanh thẫm.

Hai vợ chồng đi ngược lên trên phát hiện trong hốc đá trên khu ruộng bậc thang có một ao nước trong vắt, không có dòng chảy. Điều kì lạ là những nhũ đá lớn trên vòm hang có hình thù như bầu sữa mẹ; từng giọt, từng giọt nước trong veo rơi xuống, một không gian tĩnh mịch nhưng ấm áp lạ thường. Trước vẻ đẹp hoang sơ đầy ý nghĩa ấy, hai vợ chồng trẻ không ai bảo ai cùng chắp tay cầu nguyện và ao ước có một đứa con và nuôi con bằng bầu sữa của mình.

Vợ nhắm mắt, đôi môi khẽ mấp máy, thì thầm ước nguyện về một đứa trẻ – về tiếng khóc đầu tiên, tiếng gọi “cha mẹ” giữa căn nhà nhỏ. Người chồng bưng hai tay hứng nước cho vợ uống, vợ đón lấy, uống chầm chậm từng ngụm, nước ngọt lạnh thấm xuống tận ruột gan, mang theo cảm giác thanh mát, dễ chịu lạ thường. Một luồng sinh khí bỗng trỗi dậy trong họ. Không phải vì nước, không phải vì ánh sáng – mà là vì một niềm tin kỳ diệu vừa nhen nhóm. Họ không biết, nơi đó từ xa xưa đã được gọi bằng một cái tên thầm thì giữa núi rừng: Giếng Tiên. Sau khi nghỉ ngơi bên Giếng Tiên, đôi vợ chồng như được tiếp thêm năng lượng kỳ lạ. Mọi mệt mỏi trong người dường như tan biến. Họ cảm thấy nhẹ bẫng, tinh thần thư thái như vừa trải qua một giấc mộng dài dịu êm.

Họ men theo một ngách hang hẹp đi lên đến tầng trên, đường đi khá hiểm trở và khó đi. Tầng trên là một khoảng hang tương đối rộng, ở giữa có một bộ bàn ghế bằng đá, trên bàn giống như có một bàn cờ đánh dở, bên cạnh là những nhũ đá có hình con vật giống như con tỳ hưu, sư tử, sau này nơi này được đặt tên là “ Nơi Tiên đánh cờ”. Hai vợ chồng mải miết ngắm nghía và thưởng ngoạn cảnh đẹp như trên cung tiên trong chuyện cổ tích thì phát hiện đuốc đã cháy gần hết, họ vội vã quay trở về. Chồng vác củi, vợ gánh phân dơi, trong lòng tràn đầy niềm vui và hạnh phúc. Một thời gian sau, người vợ phát hiện ra mình đã mang thai và sinh hạ được một bé trai kháu khỉnh. Hai vợ chồng tin tưởng rằng lời nguyện cầu trong hang đã trở thành hiện thực. Để cảm tạ phước lành mà cô Tiên ban tặng, hai vợ chồng quyết định tìm lại đến hang để dâng hương và tạ lễ. Tiếng lành đồn xa, từ đó Hang cô Tiên được nhiều người biết đến. Trước là để thưởng ngoạn cảnh đẹp của tiên giới y như trong những câu chuyện cổ tích, cùng hòa mình vào cái lung linh huyền ảo, tĩnh lặng đồng thời cảm nhận được nhiệt độ lý tưởng ở trong hang. Mỗi một người dân đến tham quan đều mang trong mình lòng thành kính và tâm thái thoải mái nhất. Hang động nằm trong dãy núi cách Thị trấn Yến Lạc khoảng 6km về phía tây, thuộc thôn khuổi hai xã lương hạ, huyện Na Rì, Tỉnh Bắc Kạn nay thuộc Thị trấn Yến Lạc Huyện Na Rì, tỉnh Bắc Kạn.

Từ đó, Động Nàng Tiên không còn là chốn hoang vu. Người dân tìm đến để cầu con, cầu duyên, cầu bình an. Những cái tên như Buồng Cô Tiên, Giếng Tiên, Bàn Cờ Đá được truyền tai nhau, lan rộng khắp vùng. Chính quyền địa phương bắt đầu chú trọng. Các nhà khảo cổ, nghệ sĩ, nhiếp ảnh gia tìm đến, choáng ngợp không chỉ vì vẻ đẹp nhũ đá kỳ ảo, mà còn bởi câu chuyện dân gian đậm chất tâm linh được kể bằng tiếng Tày mộc mạc. Một nhà khảo cổ từng viết: “Động Nàng Tiên không chỉ là kỳ quan thiên nhiên, mà là nơi lưu giữ ký ức tập thể – về lòng tin, điều thiện lành, và sợi dây vô hình kết nối con người với thế giới linh thiêng”. Năm 1999, Động Nàng Tiên được công nhận là Di tích Văn hóa cấp Quốc gia. Đường lên hang được lát gạch đỏ, hệ thống điện chiếu sáng khiến lòng hang thêm lung linh. Ngôi miếu nhỏ ngày xưa – từng chỉ là hốc đá – nay đã thành nơi thờ tự trang nghiêm dưới chân núi.

Động Nàng Tiên không chỉ là một điểm đến – mà còn là một địa danh được đưa vào nội dung giáo dục địa phương. Chỉ cần một lần được trải nghiệm đến nơi đây và nghe câu chuyện kể này chắc chắn các em học sinh sẽ lưu nhớ và hiểu biết sâu sắc hơn, tự hào hơn về quê hương thân yêu của mình. Hãy một lần lặng bước trong hang đá ấy, biết đâu trong làn gió lướt qua, bạn sẽ nghe được tiếng cười nhẹ – lời chào từ một nàng tiên vừa rời buồng đá, bước vào giấc mơ của chính bạn.

Trần Đình Tuấn – Tạp chí Giáo chức Việt Nam biên tập Theo lời kể của La Trần Thùy Trang – GV Trường THPT Na Rì