Chế độ dạy thừa giờ: Khi quyền lợi giáo viên bị “cắt khúc” bởi... ngân sách?

TCGCVN - Từ phản ánh của một giáo viên tại Yên Bái, câu chuyện về việc chi trả tiền dạy thừa giờ không đúng quy định lại một lần nữa đặt ra câu hỏi lớn: Ai đang chịu trách nhiệm khi quyền lợi chính đáng của giáo viên bị xâm phạm?

“Dạy nhiều nhưng nhận ít” – nỗi buồn của người đứng lớp

Giáo viên Nguyễn Thị Tú Anh (sinh năm 1968), từng công tác tại Trường Tiểu học và THCS số 1 Y Can, huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái, đã có hàng chục năm gắn bó với nghề dạy học nơi vùng khó. Dù tuổi cao, cô vẫn đảm nhận công việc nặng nhọc, không từ chối bất cứ nhiệm vụ nào. Nhưng điều khiến cô phải viết đơn gửi đến báo chí và các cấp quản lý, không phải vì mệt mỏi, mà vì cảm thấy bị đối xử thiếu công bằng và bị tước đi quyền lợi hợp pháp. Mới đây, cô đã nhận được quyết định nghỉ hưu (quyết định số 748/QĐ-UBND huyện Trấn Yên; quyết định số 498/QĐ-BHXH của bảo hiểm khu vực XVII)

Câu chuyện bắt đầu từ năm học 2021–2022, khi cô Tú Anh bị điều động đi dạy tăng cường tại một trường khác cách nhà hơn 30km, trong khi tại đơn vị vẫn còn nhiều giáo viên trẻ, khỏe không bị phân công. Không hỗ trợ xăng xe, không có phụ cấp lưu trú, cô vẫn hoàn thành nhiệm vụ, và đồng thời tiếp tục giảng dạy tại trường sở tại. Cô đã hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao và vượt định mức tiết dạy, hay còn gọi là dạy thừa giờ.

Tuy nhiên, điều đau lòng là: chế độ dành cho những giờ giảng vượt chuẩn ấy lại không được chi trả đúng quy định, dù đã có bảng tính cụ thể, có chữ ký xác nhận của kế toán và hiệu trưởng.

Thiếu tiền hay thiếu trách nhiệm?

Theo phản ánh, trong năm học 2022–2023, 12 giáo viên của Trường Tiểu học và THCS số 1 Y Can có tổng cộng 1.101 tiết dạy thừa giờ. Theo đúng quy định tại Thông tư liên tịch số 07/2013/TTLT-BGDĐT-BNV-BTC, tổng số tiền các giáo viên đáng lẽ được nhận là 259.866.559 đồng. Nhưng thực tế, nhà trường chỉ chi trả 151.529.000 đồng, tức là thiếu hơn 108 triệu đồng.

Điều đáng nói là: khi giáo viên hỏi lý do vì sao không được thanh toán đủ, lãnh đạo nhà trường và kế toán chỉ trả lời rằng: “ngân sách huyện không cấp đủ, chỉ thanh toán được 58,31%”, mà không đưa ra bất kỳ văn bản chính thức nào để chứng minh cho lý do này.

Tình trạng tương tự tiếp tục tái diễn trong năm học 2023–2024. Riêng cô Tú Anh được xác nhận dạy thừa giờ với số tiền lẽ ra phải nhận là 22.833.572 đồng, nhưng thực tế chỉ được chi trả hơn 13 triệu, thiếu gần 10 triệu đồng.

Việc chi trả không đúng không chỉ là câu chuyện của con số, mà còn là vi phạm pháp luật, xâm phạm quyền lợi nghề nghiệp, ảnh hưởng trực tiếp đến tinh thần của giáo viên – những người đang gồng gánh trách nhiệm trong hệ thống giáo dục, nhất là ở vùng khó khăn.

Luật đã rõ, sai vẫn diễn ra – Ai chịu trách nhiệm?

Theo Luật Nhà giáo năm 2024, tại Điều 35 quy định rõ:

“Nhà giáo được thanh toán đầy đủ, đúng chế độ đối với phần giờ dạy vượt định mức theo quy định của Chính phủ.”

Thông tư liên tịch số 07/2013/TTLT-BGDĐT-BNV-BTC – vẫn đang còn hiệu lực – cũng nêu cụ thể về cách tính tiền dạy thừa giờ, và trách nhiệm của các đơn vị trong việc bảo đảm chi trả đầy đủ.

Về mặt ngân sách, Luật Ngân sách Nhà nước quy định rõ: các khoản chi trả theo chế độ, chính sách cho nhà giáo là khoản chi bắt buộc, không thể tùy tiện cắt giảm với lý do “không đủ ngân sách”.

Dư luận đang băn khoăn:

Vì sao nhà trường lại thực hiện chi trả không đủ nhưng không có bất kỳ văn bản thông báo chính thức nào cho giáo viên? Hiệu trưởng, kế toán nhà trường có thực hiện đúng quy trình quản lý tài chính – kế toán?  Phòng Giáo dục, Phòng Tài chính – Kế hoạch huyện Trấn Yên đã giám sát, thẩm định, cấp phát và kiểm tra việc chi trả này ra sao? Việc để xảy ra sai phạm nhiều năm liên tiếp, nhưng không có giải pháp khắc phục – trách nhiệm thuộc về ai?

Điều đáng buồn hơn cả những con số bị cắt giảm, đó là sự xói mòn niềm tin. Niềm tin của người giáo viên vào sự công bằng, minh bạch trong chính sách giáo dục; vào lời hứa “không để ai bị bỏ lại phía sau”; vào một nền giáo dục coi người thầy là trung tâm của đổi mới.

Một giáo viên dạy tốt, chấp nhận gian khó, vẫn bị đối xử thiếu công bằng thì liệu những khẩu hiệu đẹp có còn ý nghĩa? Trong bối cảnh ngành giáo dục đang từng bước chuyển đổi số, nâng cao chất lượng, thì việc chi trả chế độ vẫn sai từ cách tính đến cách trả lời, cho thấy quản lý tài chính giáo dục vẫn còn lỏng lẻo, thiếu nhân văn.

Cần một lời xin lỗi, và hơn hết là một hành động sửa sai

Từ phản ánh của cô Nguyễn Thị Tú Anh, có thể thấy rằng đây không phải là sự việc mang tính cá nhân. Đây là vấn đề hệ thống, đòi hỏi sự vào cuộc của các cấp quản lý từ huyện, tỉnh đến trung ương.

Trước hết, hiệu trưởng nhà trường và kế toán cần rà soát lại toàn bộ hồ sơ chi trả tiền thừa giờ, công khai minh bạch với giáo viên, và chịu trách nhiệm nếu có sai phạm. Phòng Giáo dục và Đào tạo, cùng Phòng Tài chính – Kế hoạch huyện Trấn Yên cần có báo cáo giải trình công khai, không thể né tránh bằng những lời giải thích “chung chung” như hiện nay.

Nếu ngân sách thực sự không đủ, cần có kế hoạch bổ sung – vì không thể cắt khúc quyền lợi giáo viên chỉ vì lý do tiền bạc. Giáo viên đã “thừa giờ” giảng dạy thì không thể bị “thiếu giờ” chi trả.

Trong làn sóng sáp nhập đơn vị hành chính, ngành giáo dục sẽ tiếp tục đối mặt với nhiều xáo trộn. Nhưng muốn đổi mới bền vững, trước hết cần bảo vệ người đứng lớp. Những giáo viên như cô Tú Anh – âm thầm, tận tụy, không tranh giành, chỉ mong được tôn trọng và đối xử công bằng – chính là nền móng của nền giáo dục, cô đã đại diện cho các giáo viên, tiếng nói từ một vùng núi nhưng đó là tiếng vang cảnh tỉnh.

Bài học về lòng tin, công bằng và minh bạch trong quản lý tài chính giáo dục cần được rút ra từ những sự việc tưởng như nhỏ nhặt như thế này. Bởi mỗi tiết dạy thừa không được trả đúng, là một nhịp đập niềm tin đang bị bỏ quên.

Tạp chí Giáo chức Việt Nam sẽ tiếp tục theo sát vụ việc này và mong các cơ quan chức năng tỉnh Yên Bái sớm vào cuộc kiểm tra, xử lý nghiêm túc, nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của đội ngũ nhà giáo – những người đã, đang và sẽ là “người truyền lửa” cho thế hệ tương lai.

Linh Tuệ