AI & NGƯỜI DẠY: TÌM TÒI - SUY TƯ & NHẬN ĐỊNH

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang phát triển bùng nổ và mang lại nhiều tác động tích cực và cả những thách thức. Ngành giáo dục cũng không đứng ngoài xu hướng đó. AI đã mang đến nhiều ích lợi cho giáo viên nhưng cũng khiến giáo viên phải lưu ý nhiều điều. Bài viết này phân tích và liên hệ những vấn đề mà giáo viên gặp phải trong môi trường giáo dục của một trường tư thục trên địa bàn Hà Nội, với bộ môn Khoa học máy tính và Công nghệ thông tin nói riêng. Qua đó, bài viết cũng đề xuất một vài giải pháp để việc triển khai có thể diễn ra một cách phù hợp và hiệu quả.

Sự tiến bộ nhanh chóng của các công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI), máy học (Machine Learning - ML) và robot tác động đến tất cả các ngành, bao gồm cả giáo dục. AI cần được sử dụng rộng rãi bởi tất cả mọi người và trong các lớp học. Các giáo viên đã nhận thấy nhiều học sinh sử dụng AI thông qua mạng xã hội và do đó, cởi mở hơn với các ứng dụng giáo dục của nó.

Trí tuệ nhân tạo (AI) có thể cung cấp cho giáo viên nhiều công cụ hữu ích để giúp cho việc giảng dạy trở nên hiệu quả hơn. Một số công nghệ AI phổ biến nhất được sử dụng trong giáo dục bao gồm:

• Học máy (Machine Learning): Học máy là một thành phần quan trọng của trí tuệ nhân tạo, cho phép máy tính học hỏi từ dữ liệu mà không cần được lập trình trước. Học máy có thể được sử dụng để phân tích dữ liệu học sinh và đưa ra dự đoán về kết quả học tập cũng như hỗ trợ giáo viên trong việc thiết kế và xây dựng học liệu.
• Chatbot: Chatbot là một chương trình trí tuệ nhân tạo được thiết kế để trả lời các câu hỏi của học sinh và giải đáp các vấn đề học tập. Chatbot cũng có thể giúp giáo viên tiết kiệm thời gian và năng lượng bằng cách trả lời những câu hỏi đơn giản từ học sinh. Những ứng dụng nổi tiếng trong thời gian gần đây có thể kể đến GPT (OpenAI – Microsoft) và nhiều công cụ tương tự khác.
• Học tăng cường (Reinforcement Learning): Học tăng cường là một phương pháp trí tuệ nhân tạo cho phép máy tính học hỏi và cải thiện hành động của nó thông qua phản hồi từ môi trường. Học tăng cường có thể được sử dụng để tạo ra các phần mềm giáo dục hoặc trò chơi học tập độc đáo, giúp học sinh tăng cường kiến thức của mình.

Công ty Global Market Insights dự đoán rằng thị trường giáo dục AI có thể có quy mô thị trường là 20 tỷ đô la vào năm 2027. Sự tăng trưởng là một tin tốt, vì AI cuối cùng có thể giảm bớt rất nhiều gánh nặng cho giáo viên trên toàn cầu.

Tuy nhiên, một số nhà giáo dục lo ngại rằng trong tương lai, công nghệ AI có thể thay thế hoàn toàn vai trò của giáo viên. May mắn thay, có vẻ như giáo viên không có nguy cơ sớm bị thay thế bởi robot. Trong khi các chương trình AI có thể dạy học sinh đọc, viết hoặc làm toán hay lập trình, thì việc truyền đạt các kỹ năng xã hội, những cảm xúc phức tạp và vi tế hơn sẽ vẫn thuộc về con người. Trí tuệ nhân tạo (AI) gần như mới chỉ có tác động tích cực đối với vai trò của giáo viên trong việc giảng dạy học sinh.

Trong bài viết này, chúng ta đã xem xét tác động của trí tuệ nhân tạo đối với vai trò của giáo viên trong việc giảng dạy học sinh. Chúng ta sẽ cùng suy tư về những lợi ích và phản lợi ích của việc sử dụng công nghệ AI trong giáo dục, bao gồm khả năng tùy chỉnh, đánh giá, phản hồi, tạo ra nội dung giáo dục và chia sẻ kiến thức.

1. AI có thể giúp gì cho giáo viên trong môi trường giảng dạy?

AI rất hữu ích đối với giáo viên. Dưới đây là một số cách mà AI có thể hỗ trợ và tăng cường chất lượng cho công việc giảng dạy của giáo viên.

• Tự động hóa việc chấm điểm và đánh giá: AI có thể được sử dụng để tự động hóa quá trình chấm điểm và đánh giá bài kiểm tra và bài tập. Điều này giúp giảm thời gian và nỗ lực của giáo viên trong việc đánh giá kết quả học tập của học sinh. AI có thể giúp giáo viên đánh giá học sinh một cách nhanh chóng và chính xác hơn bằng cách sử dụng các công nghệ như học máy và xử lý ngôn ngữ tự nhiên. Nó có thể tự động đánh giá bài kiểm tra của học sinh và tạo ra báo cáo về kết quả của học sinh. Điều này giúp giáo viên tiết kiệm thời gian, năng lượng và giúp họ tập trung vào các công việc quan trọng hơn như lập kế hoạch giảng dạy và tương tác với học sinh.
• Cung cấp dữ liệu phân tích và đề xuất tối ưu: AI có thể phân tích dữ liệu từ các bài kiểm tra, bài tập và hoạt động học tập khác để đưa ra đề xuất tối ưu cho giáo viên về cách tiếp cận giảng dạy và đáp ứng nhu cầu học tập của từng học sinh trên các hệ thống học tập (LMS, MOOC…)
• Cung cấp nội dung giáo dục hướng đối tượng: AI có thể được sử dụng để cung cấp nội dung giáo dục tùy chỉnh dựa trên sở thích và năng lực của học sinh. Điều này giúp giáo viên tối ưu hóa quá trình giảng dạy và học tập cho từng học sinh. Các công nghệ AI như chatbot và hệ thống hỗ trợ học tập có thể giúp giáo viên cung cấp tài liệu học tập cho học sinh một cách nhanh chóng và dễ dàng hơn. Chatbot có thể trả lời các câu hỏi của học sinh và giải đáp các vấn đề học tập một cách nhanh chóng. Hệ thống hỗ trợ học tập có thể giúp học sinh tìm kiếm thông tin và tài liệu học tập phù hợp với nhu cầu của họ. AI có thể giúp giáo viên trong việc thiết kế và phát triển nội dung giảng dạy. Với các công nghệ như học máy và xử lý ngôn ngữ tự nhiên, AI có thể giúp giáo viên tự động phân tích các dữ liệu học tập của học sinh và tạo ra các đề xuất về nội dung giảng dạy phù hợp với nhu cầu của học sinh. Điều này thật sự sẽ giúp ích cho giáo viên rất nhiều.
• Cải thiện quy trình giảng dạy trực tuyến: AI có thể được sử dụng để cải thiện quá trình giảng dạy trực tuyến bằng cách tự động hóa quá trình phát sóng, quản lý lớp học và ghi lại các buổi học. AI có thể giúp giáo viên trong việc thiết kế và phát triển nội dung giảng dạy. Với các công nghệ như học máy và xử lý ngôn ngữ tự nhiên, AI có thể giúp giáo viên tự động phân tích các dữ liệu học tập của học sinh và tạo ra các đề xuất về nội dung giảng dạy phù hợp với nhu cầu của học sinh. Điều này giúp giáo viên có nhiều thời gian và nguyên liệu hơn trong việc sáng tạo nội dung, tạo ra những sản phẩm giảng dạy chất lượng và hữu ích với người học.

2. Những điều cần lưu ý khi giáo viên sử dụng AI trong việc giảng dạy

Với sự hỗ trợ của AI, giáo viên có thể tiết kiệm thời gian và năng lượng và tập trung vào các công việc quan trọng hơn như lập kế hoạch giảng dạy và tương tác với học sinh. Tuy nhiên, chúng ta cần phải đảm bảo rằng các công nghệ AI được sử dụng một cách đúng đắn và bảo vệ quyền riêng tư của học sinh và giáo viên. Các công nghệ AI có thể thu thập thông tin về học sinh và giáo viên, vì vậy cần phải đảm bảo rằng các thông tin này được bảo mật và không bị lộ ra ngoài.

Ngoài ra, chúng ta cũng cần nhớ rằng AI không thể thay thế hoàn toàn các kỹ năng mềm của giáo viên, như tư duy sáng tạo, khả năng thấu hiểu con người và kỹ năng giao tiếp. Giáo viên vẫn là những người quan trọng trong quá trình giảng dạy học sinh và vai trò của họ không thể bị thay thế bởi trí tuệ nhân tạo (AI).

Trong bối cảnh đó, việc đào tạo giáo viên để sử dụng các công nghệ AI cũng rất quan trọng. Giáo viên cần được đào tạo để sử dụng các công nghệ này một cách hiệu quả và đảm bảo rằng các công nghệ này được sử dụng để hỗ trợ quá trình giảng dạy của họ, cũng như không vi phạm các vấn đề về nhân quyền và đạo đức.

Cuối cùng, việc sử dụng công nghệ AI trong giáo dục cũng có thể tạo ra sự bất bình đẳng giữa các học sinh. Ví dụ, học sinh nào có truy cập vào các công nghệ AI tốt hơn sẽ có lợi thế hơn so với những học sinh không có truy cập vào các công nghệ này. Điều này có thể làm tăng khoảng cách giữa các học sinh và gây ra sự bất bình đẳng trong quá trình học tập. Điều này cũng có thể dẫn đến những đánh giá sai lệch về học sinh từ phía giáo viên. Giáo viên cần đưa ra các quyết định đúng đắn và khách quan khi sử dụng các công nghệ AI trong giáo dục. Chúng ta cần đảm bảo rằng các công nghệ AI được sử dụng để hỗ trợ quá trình giảng dạy và đánh giá học sinh một cách công bằng và minh bạch, và không gây ra bất kỳ sự bất bình đẳng nào giữa các học sinh.

Vậy chúng ta nên làm gì và làm như thế nào?

3. Đâu là giải pháp phù hợp?

Hiện nay, đối với môn Khoa học máy tính và Công nghệ thông tin, việc đánh giá học sinh thông qua bài luận, bài tập lập trình và dự án gặp rất nhiều khó khăn trong việc đánh giá chất lượng học sinh. Độ chênh lệch về chất lượng giữa việc học sinh chuẩn bị tại nhà và khi làm bài test trực tiếp trên lớp thông qua vấn đáp và giấy có sự chênh lệch lớn. Chỉ cần một tài khoản GPT của OpenAI (Microsoft), học sinh có thể dễ dàng viết một bài luận về công nghệ thông tin, khoa học máy tính ở mức cơ bản trở lên. Cũng chỉ cần một tài khoản GPT, tất cả các bài tập về lập trình bằng bất kỳ ngôn ngữ nào đều có thể được học sinh nộp lại đúng hạn với kết quả tốt. Tương tự, với các dự án lớn, những đoạn code cũng có thể được dễ dàng ghép và triển khai dù thực tế, học sinh chưa thể đạt đến năng lực ấy.

Đối với vấn đề này, giáo viên bắt buộc phải kiểm tra lại học sinh thông qua các kiểm tra vấn đáp, bên cạnh việc yêu cầu code trực tiếp với sự giám sát từ giáo viên để đánh giá năng lực thực của học sinh. Việc kiểm tra này khá mất thời gian và phải lồng cả vào trong các tiết học, giáo viên phải cân đối rất nhiều bên cạnh thời gian giảng bài trực tiếp trên.

Bên cạnh đó, việc sử dụng công nghệ AI trong giáo dục cũng đặt ra một số thách thức cho giáo viên, bao gồm việc đảm bảo an toàn và bảo mật cho dữ liệu của học sinh. Vì vậy, các nhà trường cần liên tục đào tạo giáo viên cần được đào tạo để có kiến thức cơ bản về an ninh mạng và bảo mật dữ liệu, để có thể đảm bảo rằng dữ liệu của học sinh và giáo viên được bảo vệ một cách an toàn.

Trên cơ sở đó, để đảm bảo rằng các công nghệ AI được sử dụng một cách hiệu quả trong giáo dục, chúng ta cần có sự phối hợp giữa giáo viên và các công ty - các chuyên gia về công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) và bảo mật, ví dụ như các tổ chức như FPT.AI, VinAI, VinCSS... Các chuyên gia về công nghệ AI và bảo mật có thể hỗ trợ giáo viên trong việc xây dựng các giải pháp sử dụng công nghệ AI trong giáo dục, đồng thời giúp giáo viên đào tạo để sử dụng các công nghệ AI một cách hiệu quả và đáp ứng nhu cầu của học sinh. Vì vậy, thay vì tìm cách thay thế giáo viên bằng các công nghệ AI, chúng ta nên tập trung vào việc cải thiện sự phối hợp giữa giáo viên và các công nghệ thuộc lĩnh vực AI, để đảm bảo rằng các công nghệ AI được sử dụng một cách hiệu quả trong giáo dục. Các nhà trường cần phát triển các giải pháp đào tạo và hỗ trợ cho giáo viên bằng cách thiết kế các khóa đào tạo nội bộ hoặc gửi đi đào tạo ở các nước phát triển để giúp đội ngũ cán bộ lãnh đạo và giáo viên có thể sử dụng các công nghệ AI một cách hiệu quả trong quá trình giảng dạy, hướng dẫn và đánh giá học sinh.

Điều quan trọng là trong bối cảnh các công nghệ AI đang ngày càng trở nên phổ biến trong giáo dục, tôi chắc chắn rằng vai trò của giáo viên trong việc giảng dạy và hướng dẫn học sinh không bao giờ bị thay thế. Các công nghệ AI chỉ có thể hỗ trợ giáo viên trong quá trình giảng dạy, đồng thời cung cấp cho học sinh một số công cụ hữu ích để hỗ trợ việc học tập. Tuy nhiên, sự hiểu biết, tình yêu thương, tầm nhìn và sự kiên nhẫn của giáo viên vẫn là điều cần thiết và không thể thay thế bằng trí tuệ nhân tạo AI hay bất kỳ công nghệ nào khác. Ngoài ra, chúng ta cũng cần chú trọng đến việc xây dựng các khía cạnh nhân văn và tinh thần đạo đức trong việc sử dụng các công nghệ AI trong giáo dục. Chúng ta cần đảm bảo rằng các công nghệ AI được sử dụng một cách đạo đức và có tính nhân văn, không chỉ đáp ứng nhu cầu giáo dục mà còn giúp tạo ra một môi trường học tập tốt cho học sinh.

Trần Quốc Tuấn - Dương Quỳnh Nga - Lê Xuân Tú -Trường Trung học Vinschool Ocean Park