“Một thời để nhớ”: Buổi gặp mặt xúc động của các giáo viên đi B

Ngày 25/4/2025, tại Hà Nội, một buổi gặp mặt đặc biệt đã diễn ra – buổi gặp mặt các giáo viên đi B, những người từng lặng lẽ rời giảng đường, rời mái trường, rời gia đình thân yêu, khoác lên mình chiếc ba lô nhỏ, đi vào chiến trường miền Nam khói lửa trong những năm tháng chống Mỹ cứu nước. Gần nửa thế kỷ đã qua, những mái đầu xưa nay đã bạc trắng, nhưng ký ức của một thời tuổi trẻ cháy bỏng vì Tổ quốc thì vẫn còn nguyên vẹn. Một thời để nhớ – đúng như tên gọi không chính thức mà những người trong cuộc vẫn thầm gọi về quá khứ của mình.

Ông Đỗ Trọng Văn Chi hội Trưởng Chi hội CGC nhà giáo đi B chủ trì buổi gặp mặt các nhà giáo 

Gặp lại nhau: Mừng mừng, tủi tủi

Buổi sáng cuối tháng Tư, trời Hà Nội trong xanh và có chút nắng nhẹ. Tại một hội trường nhỏ nhưng ấm cúng của Cục lưu trưc Quốc gia III trên đường Phan Kế Bính, Hà Nội. Những con người đặc biệt đã đến từ rất sớm. Người dìu người, người chống gậy, người được con cháu đưa tới. Họ là những giáo viên đi B – một lực lượng đặc biệt trong lịch sử giáo dục và cách mạng Việt Nam – những trí thức trẻ đã chấp nhận rời bỏ sự an toàn để dấn thân vào cuộc chiến đấu bảo vệ Tổ quốc từ mặt trận giáo dục.
Cái bắt tay thật chặt, cái ôm nghẹn ngào, những ánh mắt lấp lánh niềm vui lẫn nước mắt – tất cả tạo nên một bầu không khí chan chứa xúc động. Nhiều người trong số họ đã không gặp nhau suốt hàng chục năm. Những người bạn cũ, đồng đội cũ, nay tóc bạc da mồi, bàn tay run run nắm lấy nhau như muốn níu kéo lại một thời tuổi trẻ rực rỡ. Chỉ số ít người thỉnh thoảng liên hệ được với nhau qua điện thoại.
Tôi cố gắng để được hỏi chuyện mà không có cơ hội...vì cuộc gặp gỡ này, các thầy cô chỉ muốn được trò chuyện cùng nhau, chia sẻ những niềm vui, khó khăn, bệnh tật rồi lại cùng nhau nắm chặt tay động viên nhau cùng cố gắng để con cháu được vui vẻ, hạnh phúc.

Tôi đứng đó và cảm nhận được những cảm xúc đang được dồn nén trong lồng ngực của các thầy, cô mà nay mới có dịp vỡ òa trong cái ôm, cái bắt tay. Được chạm vào da thịt của đồng đội mình, có lẽ đã hơn ngàn vạn lần những lời nói…

Ông Đỗ Trọng Văn, 84 tuổi (Thanh Xuân, Hà Nội), nguyên là giáo viên từng đi B năm 1969, xúc động nói: “Ngày đi, là mất hết mọi liên lạc với gia đình, cũng không biết mình có thể sống sót trở về với gia đình nữa hay không, cứ nghĩ  nay sống mai chết, có người còn chưa kịp gửi lời từ biệt. Cuộc sống xa gia đình, môi trường sống khác, thói quen của người địa phương khác, chúng tôi phải tự thích nghi để được đảm bảo cuộc sống mà tiếp tục nhiệm vụ được cấp trên giao phó”
 

Những ký ức không thể phai

Phó Chủ tịch, Tổng thư ký TW Hội Cựu Giáo chức Việt Nam, ông Nguyễn Xuân Phương phát biểu trong buổi gặp mặt các giáo viên đi B

Ông Phương chia sẻ: Hội Cựu giáo chức Việt Nam xin được bày tỏ lòng tri ân sâu sắc và niềm tự hào chân thành tới các thầy cô – những người đã vượt qua mọi gian khổ, hy sinh cả tuổi xuân để dựng xây một nền giáo dục cách mạng ngay trong lòng chiến trường. Xin được ghi nhận và trân trọng tinh thần của Chi hội các nhà giáo đi B – trực thuộc Hội CGC cơ quan Bộ GD&ĐT – đã kiên trì duy trì sinh hoạt, gắn bó, sẻ chia, động viên nhau trong cuộc sống đời thường và không ngừng lan tỏa những giá trị tốt đẹp của người thầy cách mạng.

Ông Phương cũng cho biết: Thực hiện Kế hoạch số 249/KH-BGDĐT ngày 11/3/2025, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã giao cho Hội Cựu giáo chức Việt Nam tổ chức buổi gặp mặt tri ân các nhà giáo đi B. Đây sẽ là một dịp đặc biệt, đầy xúc động, để những người thầy năm xưa được hội ngộ, ôn lại ký ức một thời hào hùng, và để các thế hệ hôm nay lắng nghe, học hỏi và tiếp nối. Hiện nay, Hội Cựu giáo chức Việt Nam đang phối hợp với Cục Nhà giáo và Cán bộ quản lý giáo dục, cùng Công đoàn Giáo dục Việt Nam, xây dựng kế hoạch tổ chức buổi gặp mặt sao cho thật ấm áp, ý nghĩa và đầy ấn tượng. Sự kiện không chỉ là lời tri ân tới những người thầy năm xưa mà còn là bản anh hùng ca sống động, góp phần làm nên không khí hân hoan của cả dân tộc trong ngày đại lễ 30/4 – ngày đất nước trọn niềm vui.

Trong hội trường nhỏ, những câu chuyện từ thuở vào chiến trường, lúc dạy học trong rừng, bên bếp lửa rừng Trường Sơn, dưới bom đạn, thiếu ăn, thiếu mặc, thiếu cả giấy viết bảng đen..., lại hiện về như mới hôm qua.

Cô Nguyễn Thị Hồng Nga (Cầu Giấy, Hà nội), từng đi B vào Tây Ninh năm 1970, nghẹn ngào kể lại: “Ngày đi tuổi còn trẻ…khi nhận quyết định lòng dâng lên cảm xúc khó tả, không diễn tả lại được khi đó: lo lắng khi nghĩ tới người thân ở nhà, xen chút buồn phải xa học trò… nơi được nhận nhiệm vụ là nơi khói đạn, rừng thiêng, nước độc, thiếu thốn mọi bề. Nhưng tổ quốc lâm nguy, cần lắm những người tuổi trẻ và nhiệt huyết, tôi phải đứng trong đội ngũ đó, phải hoàn thành thật tốt nhiệm vụ được giao…”
Trong khán phòng, mọi người ngồi đó, cùng lắng nghe nhau, mỗi lời nói, mỗi câu chuyện đều thấy bóng hình mình trong đó, vì chiến tranh thì có khác gì nhau... ký ức ấy, dù khốc liệt, nhưng lại là sợi dây gắn kết những con người xa lạ trở thành tri kỷ – bởi họ đã cùng sống, cùng chia nhau từng nắm cơm, từng giấc ngủ, từng giây phút sinh tử.

Tóc đã bạc, nhưng ký ức thì xanh

Giờ đây, khi gặp lại nhau, ai cũng đã ở cái tuổi “xưa nay hiếm”. Có người chống gậy, người ngồi xe lăn. Giọng nói không còn trong trẻo, tay không còn vững, mắt không còn tinh, nhưng điều không thay đổi là ánh nhìn đầy tự hào khi nhắc tới hai chữ “đi B”. Họ đã sống và dâng hiến cả tuổi thanh xuân, thật đáng tự hào.

PV chụp ảnh cùng cô Nguyễn Thị Hồng Nga, nguyên giáo viên đi B vàoTây Ninh năm 1970. Ảnh: Linh Tuệ

Buổi gặp mặt tuy không thể có mặt đầy đủ tất cả giáo viên đi B – bởi thời gian, khoảng cách, sức khỏe, và cả những mất mát vĩnh viễn – nhưng không ai cảm thấy trống vắng. Bởi những người có mặt hôm nay đều mang theo ký ức của cả những người vắng mặt. Họ kể lại những câu chuyện không chỉ để nhớ, mà còn để giữ gìn – như giữ gìn một phần linh hồn của thế hệ từng lấy bục giảng làm chiến hào.

Một thế hệ anh hùng thầm lặng

Trong dòng chảy lịch sử hào hùng của dân tộc, khi nhắc đến những người đi B, người ta thường nhớ tới bộ đội, thanh niên xung phong, cán bộ chiến trường… Ít ai biết, giáo viên cũng là một trong những lực lượng âm thầm nhưng đóng góp to lớn. Họ là những người đã gieo chữ giữa bom đạn, giữ cho ngọn lửa tri thức và lòng yêu nước không bao giờ lụi tàn, những nhà giáo đi B cũng là chiến sĩ, là những anh hùng với sự khát khao cháy bỏng, ở đâu có dân, ở đó có hoạt động giáo dục.

Thầy cô đi B không chỉ dạy học, mà còn là người mẹ, người anh, người chị của học trò miền Nam trong những năm tháng chiến tranh. Họ băng rừng, vượt suối, dựng lớp, nhóm lửa nấu cơm, soạn bài bằng ánh đèn dầu, viết phấn bằng đá vôi giã nhỏ… Những việc làm nhỏ ấy đã góp phần lớn vào việc giữ gìn và phát triển hệ thống giáo dục ở các vùng giải phóng.
Những đóng góp ấy không ồn ào, không được nhắc nhiều trong sách vở, nhưng đối với những người từng sống trong thời ấy, hình ảnh giáo viên đi B là một phần ký ức thiêng liêng để thế hệ mai sau gìn giữ bài học về lòng yêu nước, lý tưởng sống và sự hi sinh thầm lặng cho tương lai.

Giáo dục giới trẻ trong thời chiến là: Gieo mầm trách nhiệm và lòng yêu nước. Trong bối cảnh chiến tranh khốc liệt, giáo dục giới trẻ không chỉ là nhiệm vụ cấp thiết mà còn là chiến lược lâu dài nhằm vun đắp tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc và ý thức trách nhiệm đối với Tổ quốc. Thanh niên – lực lượng xung kích của xã hội – cần được trang bị kiến thức cơ bản về lịch sử, kỹ năng sinh tồn, tự vệ và đặc biệt là lý tưởng cách mạng, để sẵn sàng dấn thân khi đất nước cần. Qua sách vở, hoạt động ngoại khóa, và thực tiễn lao động – chiến đấu, thế hệ trẻ được hun đúc bản lĩnh, lòng dũng cảm và niềm tin vào chính nghĩa dân tộc. Giáo dục trong thời chiến không chỉ hướng đến sự sống còn của hiện tại, mà còn là bước chuẩn bị căn cơ cho tương lai độc lập, tự chủ và phát triển bền vững của đất nước.

Linh Tuệ